วันสิ่งแวดล้อมไทย 4 ธันวาคม
ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ และการมีคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่ดี เป็นสิ่งสะท้อนถึงคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชนในประเทศเราปฏิเสธไม่ได้ว่า การดำรงชีวิตของพวกเราทุกคนในแต่ละวัน ไปจนถึงการพัฒนาประเทศล้วนต้องใช้ฐานทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งมีส่วนในการปล่อยของเสียออกสู่สิ่งแวดล้อม ทั้งมลพิษทางอากาศ น้ำเสีย สารเคมีหรือแม้แต่ “ขยะ” ที่กำลังเป็นปัญหาในระดับโลกการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ และการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมนั้นมีความซับซ้อน และเปราะบาง การดำเนินการโดยภาครัฐเพียงลำพังไม่สามารถบรรลุเป้าหมายให้สำเร็จได้โดยง่าย ต้องอาศัยความร่วมมือจากประชาชนทุกภาคส่วนที่ต้องร่วมกันขับเคลื่อนให้ประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน และก้าวเป็นประเทศพัฒนาแล้ว โดยยึดแนวทางการพัฒนาตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และยุทธศาสตร์การสร้างการเติบโตบนคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ทั้งการจัดระบบอนุรักษ์ ฟื้นฟู และป้องกันการทำลายทรัพยากรธรรมชาติเพื่อพัฒนาทุกภาคส่วนให้ก้าวไปในทิศทางเดียวกัน นั่นก็คือสู่เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) สร้างคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่ดี ลดมลพิษ และลดผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน และระบบนิเวศทั้งนี้ หัวใจสำคัญของการสร้างการมีส่วนร่วมที่เข้มแข็ง คือ จิตสำนึกรับผิดชอบอันเกิดจากความเข้าใจ และความตระหนักรู้ในคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อมจึงมุ่งมั่นที่จะผลิต และเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารเพื่อประโยชน์ในการสร้างความรู้ ความเข้าใจ ตลอดจนส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
ความเป็นมาวันสิ่งแวดล้อมไทย
วันที่ 4 ธันวาคม ของทุกปี เป็น “วันสิ่งแวดล้อมไทย” กำหนดขึ้นเพื่อระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่ทรงมีพระราชดำรัสถึงสถานการณ์สิ่งแวดล้อมของประเทศไทยและสถานการณ์สิ่งแวดล้อมโลก เมื่อครั้งเสด็จออกให้คณะบุคคลต่างๆ เข้าเฝ้าถวายพระพรชัยมงคลเนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลา ดุสิดาลัย พระตำหนัก จิตรลดารโหฐาน เมื่อวันที่ 4 ธันวาคม 2532 เพื่อตรัสเตือนคนไทยให้ตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาสิ่งแวดล้อมที่กำลังทวีความรุนแรงขึ้นทั้งในประเทศไทยและทั่วโลก โดยเฉพาะปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก และให้ถือว่าเป็นหน้าที่ของทุกคนที่ต้องร่วมมือกันแก้ไข้ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น โดยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้มีพระราชดำรัสใจความตอนหนึ่งว่า
“วันก่อนนี้เราพูดถึงปัญหาว่า เมืองไทยนี้อีกหน่อยจะแห้ง ไม่มีน้ำเหลือจะต้องไปซื้อน้ำจากต่างประเทศซึ่งก็อาจเป็นได้ แต่เชื่อว่าจะไม่เป็นอย่างนั้นเพราะว่าถ้าคำนวณดูน้ำในประเทศไทยที่ไหลเวียนนั้นยังมีอยู่ เพียงแต่ต้องบริหารให้ดี ถ้าบริหารให้ดีแล้ว มีเหลือเฟือ มีตัวเลขแล้ว แต่ว่ายังไม่ได้ไปแยกแยะตัวเลข เหมือนที่ได้แยกแยะตัวเลขของคาร์บอน น้ำนั้นน่ะ ในโลกมีมากแล้วที่ใช้จริงๆ มันเป็นเศษหนึ่งส่วนหมื่นของน้ำที่มีอยู่ อาจไม่ถึง ก็ต้องบริหารให้ดีเท่านั้นเอง เดี๋ยวนี้ก็มีปัญหาเกี่ยวกับน้ำ น้ำนี้จะต้องใช้ให้ดี คือ น้ำนั้นมีคุณอย่างที่เราใช้สำหรับบริโภค น้ำสำหรับการเกษตร น้ำสำหรับอุตสาหกรรมทั้งหมดนี้ต้องใช้น้ำที่ดี หมายความว่าน้ำที่สะอาด
น้ำมีมากในโลก เป็นน้ำทะเลส่วนใหญ่ซึ่งจะใช้อย่างนี้ไม่ได้แล้ว นอกจากนั้นเดี๋ยวนี้ที่กำลังมีมากขึ้นก็คือ น้ำเน่า จะต้องป้องกันไม่ให้มีน้ำเน่า น้ำเน่าจะมีอยู่เสมอ แต่อย่าให้น้ำเน่านั้นเป็นโทษมากเกินไป ฉะนั้น นี่เป็นอีกโครงการหนึ่งที่เราจะต้องปฏิบัติ แล้วก็ถ้าไม่จัดการโดยเร็วเราจะนอนอยู่ในน้ำเน่า น้ำดีจะไม่มีใช้แม้จะไปซื้อน้ำจากต่างประเทศมา ก็กลายเป็นน้ำเน่าหมด เพราะว่าเอามาใช้โดยไม่ได้ระมัดระวัง
ถ้าเรามีน้ำแล้วมาใช้อย่างระมัดระวังข้อหนึ่ง และควบคุมน้ำที่เสียอย่างดีอีกข้อหนึ่ง ก็อยู่ได้ เพราะว่าภูมิประเทศของประเทศไทย “ยังให้” ใช้คำว่า “ยังให้” ก็หมายความว่า ยังเหมาะแก่การอยู่กินในประเทศนี้ ไม่ใช่ไม่เหมาะ ประเทศไทยนี้เป็นที่ที่เหมาะมากในการตั้งถิ่นฐาน แต่ว่าต้องรักษาเอาไว้ไม่ทำให้ประเทศไทยซึ่งเป็นสวนเป็นนากลายเป็นทะเลทรายก็ป้องกันได้ ทำได้”
จากพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช นับเป็นจุดเริ่มต้นในการเคลื่อนไหวของทุกฝ่าย ทั้งหน่วยงานภาครัฐและเอกชนที่หันมาร่วมมือกันริเริ่มโครงการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ รวมถึงเป็นการปลูกจิตสำนึกของประชาชนให้มีจิตสำนึกในการเห็นความสำคัญของทรัพยากรธรรมชาติ
จากนั้นเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2534 ในการประชุมของคณะรัฐมนตรี (ครม.) ที่ประชุมจึงมีมติเห็นชอบ กำหนดให้วันที่ 4 ธันวาคมของทุกปี เป็นวันสิ่งแวดล้อมไทย
กิจกรรมวันสิ่งแวดล้อมไทย
ทั้งนี้เมื่อถึงวันที่ 4 ธันวาคมของทุกปี กรมส่งเสริมคุณภาพและสิ่งแวดล้อม กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม ในฐานะที่เป็นหน่วยงานที่รับผิดชอบในการส่งเสริม เผยแพร่ประชาสัมพันธ์ในการเสริมสร้างจิตสำนึก และการมีส่วนร่วมของประชาชนในการป้องกันดูแลอนุรักษ์รักษาสิ่งแวดล้อม ได้ร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งภาครัฐ เอกชน และองค์กรพัฒนาต่าง ๆ จัดกิจกรรมรณรงค์ในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การจัดนิทรรศการ การเสวนาและเปลี่ยนความคิดเห็น การจัดนิทรรศการ การประกวดภาพวาด และโครงการอื่นๆ ทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาค อย่างต่อเนื่องกันมาโดยตลอด
นอกจากนี้ เมื่อปี 2550 ได้มีการกำหนดให้วันที่ 4 ธันวาคม ของทุกปี เป็นวัน “วันอาสาสมัครพิทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหมู่บ้านแห่งชาติ” หรือ “วัน ทสม.แห่งชาติ” ด้วยอีกวาระหนึ่งเพื่อเป็นสัญลักษณ์ของอาสาสมัครพิทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหมู่บ้าน ในการรวมพลังด้วยประชาอาสา ในการสร้างคุณความดีพิทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชาติ
- กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2561). เมื่อปลาจะกินดาว ปีที่ 16: รายงานสถานการณ์สิ่งแวดล้อมในรอบปี 2561. กรุงเทพฯ: ภาพพิมพ์. เข้าถึงได้จาก http://www.deqp.go.th/media/images/3/98/pladow16.pdf
- Education. (2554). วันสิ่งแวดล้อมไทย (4 ธันวาคม). เข้าถึงได้จาก https://www.tlcthai.com/education/history-of-thailand/4565.html
- PPTVHD36. (2560). 4 ธันวาคม “วันสิ่งแวดล้อมไทย” จากพระราชดำรัส ร.9. เข้าถึงได้จาก https://www.pptvhd36.com/news/ประเด็นร้อน/40828
โพสอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง:
- วัน สืบ นาคะเสถียร
- วันคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ
- 21 มีนาคม วันป่าไม้โลก (World forestry day)
- 3 มีนาคม วันสัตว์ป่าและพืชป่าโลก
- วันป่าชุมชนชายเลนไทย
- วันสิ่งแวดล้อมไทย
- วันเต่าโลก World Turtle Day 23 พ.ค.
- วันคุ้มครองโลก Earth Day
