26 มิถุนายน วันสุนทรภู่

วันสุนทรภู่ กวีเอกของโลก

สุนทรภู่-กวีเอกของโลกเพื่อระลึกถึงวันคล้ายวันเกิดของ พระสุนทรโวหาร (ภู่) เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน 2329 ผู้เป็นกวีเอกในยุคทองของวรรณคดีไทย ท่านเป็นกวีที่มีอัจฉริยะ ความสามารถอย่างมากในงานนิพนธ์ของท่านมีทั้งนิราศ กลอน บทละคร สุภาษิต รวมไปถึงพงศาวดารล้วนแต่เป็นงานที่ทรงคุณค่า ทั้งทางด้านภาษาไทย วรรณกรรม และ ประวัติศาสตร์ บทประพันธ์ของสุนทรภู่สะท้อนไปถึงสภาพของสังคมในยุคนั้นอย่างชัดเจน ในส่วนของนิราศ เป็นการบันทึกการเดินทางที่ได้เห็นถึงสภาพภูมิประเทศในสมัยนั้น งานนิพนธ์ของท่านไม่เพียงแต่ให้ความรู้ เท่านั้น ยังให้ความสนุกสนานเพลิดเพลิน ไพเราะ อีกทั้งสอนแทรกคติสอนใจ ธรรมะ ข้อควรปฏิบัติ ดังจะเห็น ได้จากสุภาษิตสอนหญิง เพลงยาวถวายโอวาท และสวัสดิรักษา หรือแม้แต่ในนิทานเรื่องต่าง ๆ ก็ได้สอดแทรก คติสอนใจไว้ด้วยทำให้ผู้อ่านเกิดความประทับใจ งานนิพนธ์ของท่านไม่ได้รับความนิยมอยู่แต่ในยุคสมัยของ ท่านเท่านั้น แต่ยังได้รับความนิยมจวบจนถึงปัจจุบันนี้
ในวาระครบรอบ 200 ปี ของพระสุนทรโวหาร และจากผลงานด้านวรรณกรรมที่ทรงคุณค่า ท่านจึงได้ รับการยกย่องจากองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ให้เป็นบุคคลผู้มี ผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก

ประวัติสุนทรภู่

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย-รัชกาลที่2พระสุนทรโวหาร หรือที่รู้จักในนามว่า สุนทรภู่ เกิดเมื่อวันจันทร์ เดือน 8 ขึ้น 1 ค่ำ ปีมะเมีย ตรงกับ วันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ.2329  ตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (รัชกาลที่ 1)

บิดาเป็นชาวบ้านกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง มารดาเป็นคนจังหวัดไหนไม่ปรากฏ ตั้งแต่สุนทรภู่ยังเด็ก บิดากลับไปบวชที่เมืองแกลง ส่วนมารดามีสามีใหม่มีลูกผู้หญิงอีก 2 คน ชื่อฉิมกับนิ่ม ต่อมามารดาได้เป็นแม่ นมของพระองค์เจ้าจงกล พระธิดาของกรมพระราชวังหลัง สุนทรภู่จึงเข้าไปอยู่ในวังกับมารดา ตอนยังเป็นเด็ก สุนทรภู่ได้เล่าเรียนที่วัดชีปะขาว (วัดศรีสุดาราม) โตขึ้นก็เข้ารับราชการเป็นนายระวางพระคลังสวน ไม่นาน ก็ ลาออกเพราะไม่ชอบงานนี้ ชอบแต่การแต่งกลอน และแต่งสักวาเท่านั้น
ต่อมาสุนทรภู่มีสัมพันธ์รักกับสาวชาววังชื่อจัน จึงถูกจองจำทั้งคู่ ครั้นพ้นโทษ แล้วก็ได้แต่งงานกัน และถวายตัวเป็นมหาดเล็กของพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ พระโอรสของพระราชวังหลัง สุนทรภู่มีบุตรชายกับจัน ชื่อพัด ชีวิตคู่ของสุนทรภู่ไม่ราบรื่นเลยมักระหองระแหงกันเสมอ จนในที่สุดก็เลิกร้างกัน แล้วสุนทรภู่ก็ได้เข้า รับราชการกับพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) เป็นที่โปรดปรานมากจนได้รับการแต่ง ตั้งให้เป็น ขุนสุนทรโวหาร เวลาที่ทรงพระราชนิพนธ์บทกลอนติดขัดก็มักให้ สุนทรภู่แต่งต่อให้ ระยะนี้เอง สุนทรภู่ก็ได้ภรรยาใหม่ชื่อนิ่ม มีบุตรด้วยกันชื่อตาบ นิ่มเสียชีวิตไปตั้งแต่ตาบยังเล็กอยู่ คราวหนึ่งสุนทรภู่ เมาสุราแล้วทำร้ายญาติผู้ใหญ่จนบาดเจ็บจึงถูกจำคุก ในระหว่างต้องโทษนี้เอง ที่สุนทรภู่แต่งนิทาน เรื่อง พระอภัยมณี เพื่อขายเอาเงินมาเลี้ยงชีวิต จำคุกได้ไม่นานก็พ้นโทษออกมารับราชการตามเดิม

เมื่อสิ้นรัชกาลที่ 2 สุนทรภู่ก็ออกจากราชการเพราะไม่เป็นที่โปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ออกจากราชการแล้วสุนทรภู่ก็บวชเป็นพระภิกษุในวัดราชบูรณะ บวชได้ราว 3 พรรษา ก็ต้องอธิกรณ์ (โทษ) ถูกขับไล่ออกจากวัดในข้อหาเสพสุรา จึงไปอยู่ที่วัดอรุณราชวรารามไม่นานก็ย้ายไปที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษดิ์ และวัดสุดท้ายคือวัดเทพธิดาราม แล้วก็สึกออกมารวมเวลาบวชเป็นพระภิกษุประมาณ 18-20 ปี จากนั้นก็ตกยากจนไม่มีบ้านอยู่ต้องลอยเรือร่อนเร่แต่งกลอนขาย
ปลายรัชกาลที่ 3 เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์โปรด ฯ ให้สุนทรภู่ไปอยู่ที่ราชวังของพระองค์ ครั้นได้รับสถาปนาเป็นพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) ก็โปรดเกล้าให้สุนทรภู่เข้ารับราชการเป็นเจ้ากรมอาลักษณ์ มีบรรดาศักดิ์เป็นพระสุนทรโวหาร รับราชการเพียง 5 ปีก็ถึงแก่กรรม พ.ศ.2398 รวมอายุได้ 69 ปี

ผลงานของสุนทรภู่

ผลงานสุนทรภู่ และวรรณกรรมของสุนทรภู่ มีอยู่มากมาย มีทั้งที่เป็น

ประเภทนิราศ 9 เรื่อง

  1. นิราศเมืองแกลง (พ.ศ. 2349) แต่งเมื่อหลังพ้นโทษจากคุก และเดินทางไปหาพ่อที่เมืองแกลง
  2. นิราศพระบาท (พ.ศ. 2350) แต่งหลังจากกลับจากเมืองแกลง และต้องตามเสด็จพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ไป นมัสการรอยพระพุทธบาทที่จังหวัดสระบุรีในวันมาฆบูชา
  3. นิราศภูเขาทอง (ประมาณ พ.ศ. 2371) แต่งโดยสมมุติว่า เณรหนูพัด เป็นผู้แต่งไปนมัสการพระเจดีย์ภูเขาทองที่จังหวัดอยุธยา
  4. นิราศสุพรรณ (ประมาณ พ.ศ. 2374) แต่งเมื่อครั้งยังบวชอยู่ และไปค้นหายาอายุวัฒนะที่จังหวัด
    สุพรรณบุรีเป็นผลงานเรื่องเดียวของสุนทรภู่ที่แต่งเป็นโคลง
  5. นิราศวัดเจ้าฟ้า (ประมาณ พ.ศ. 2375) แต่งเมื่อครั้งยังบวชอยู่ และไปค้นหายาอายุวัฒนะตามลายแทงที่วัดเจ้าฟ้าอากาศ (ไม่ปรากฏว่าที่จริงคือวัดใด) ที่จังหวัดอยุธยา
  6. นิราศอิเหนา (ไม่ปรากฏ, คาดว่าเป็นสมัยรัชกาลที่ 3) แต่งเป็นเนื้อเรื่องอิเหนารำพันถึงนางบุษบา
  7. รำพันพิลาป (พ.ศ. 2385) แต่งเมื่อครั้งจำพรรษาอยู่ที่วัดเทพธิดาราม แล้วเกิดฝันร้ายว่าชะตาขาด จึงบันทึกความฝันพร้อมรำพันความอาภัพของตัวไว้เป็น “รำพันพิลาป” จากนั้นจึงลาสิกขา
  8. นิราศพระประธม (พ.ศ. 2385) เชื่อว่าแต่งเมื่อหลังจากลาสิกขาและเข้ารับราชการในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ไปนมัสการพระประธมเจดีย์ (หรือพระปฐมเจดีย์) ที่เมืองนครชัยศรี
  9. นิราศเมืองเพชร (พ.ศ. 2388) แต่งเมื่อเข้ารับราชการในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เชื่อว่าไปธุระราชการอย่างใดอย่างหนึ่ง นิราศเรื่องนี้มีฉบับค้นพบเนื้อหาเพิ่มเติมซึ่ง อ.ล้อม เพ็งแก้ว เชื่อว่า บรรพบุรุษฝ่ายมารดาของสุนทรภู่เป็นชาวเมืองเพชร

ประเภทนิทาน 5 เรื่อง

  1. โคบุตร
  2. พระอภัยมณี
  3. พระไชยสุริยา
  4. ลักษณวงศ์
  5. สิงหไกรภพ

ประเภทสุภาษิต 2 เรื่อง

  1. สวัสดิรักษา คาดว่าประพันธ์ในสมัยรัชกาลที่ 2 ขณะเป็นพระอาจารย์ถวายอักษรแด่เจ้าฟ้าอาภรณ์
  2. เพลงยาวถวายโอวาท คาดว่าประพันธ์ในสมัยรัชกาลที่ 3 ขณะเป็นพระอาจารย์ถวายอักษรแด่เจ้าฟ้ากลางและเจ้าฟ้าปิ๋ว

ประเภทบทละคร 1 เรื่อง

  1. อภัยณุรา ซึ่งเขียนขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 เพื่อถวายพระองค์เจ้าดวงประภา พระธิดาในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

ประเภทบทเสภา 

  1. ขุนช้างขุนแผน (ตอนกำเนิดพลายงาม)
  2. พระราชพงศาวดาร

ประเภทบทเห่กล่อม 4 เรื่อง

แต่งขึ้นสำหรับใช้ขับกล่อมหม่อมเจ้าในพระองค์เจ้าลักขณานุคุณ กับพระเจ้าลูกยาเธอในพระบาท สมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เท่าที่พบมี 4 เรื่องคือ

  1. บทเห่ เรื่องจับระบำ
  2. บทเห่ เรื่องโคบุตร
  3. บทเห่ เรื่องพระอภัยมณี
  4. บทเห่ เรื่องกากี

รวมทั้งสิ้น 23 เรื่อง


ตัวอย่างบททวีที่คุ้นเคยสำหรับคนไทย

 

ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์
มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร
จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจาฯ

กลอนสุนทรภู่ จากบทกวี เรื่อง นิราศภูเขาทอง

 

แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์
มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด
ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน

กลอนสุนทรภู่ จากบทกวี เรื่อง พระอภัยมณี (ตอน พระฤาษีสอนสุดสาคร)

 

อนุสาวรีย์สุนทรภู่ จังหวัดระยอง

  • ตำบลกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง
  • พิกัด : https://goo.gl/maps/miZ3sFDhk8gKvqY26
  • เปิดให้เข้าชม : เวลา 06.00-18.00 น.

บทความอ้างอิง

  • ศิริวรรณ  คุ้มโห้.  (ผู้เรียบเรียง).  (2546).  วันและประเพณีสำคัญ.  กรุงเทพฯ: เดอะบุคส์.
  • สมบัติ  จำปาเงิน.  (2547).  วันสำคัญของเรา.  กรุงเทพฯ: สถาพรบุ๊คส์.
  • ประวัติสุนทรภู่ ความเป็นมาของสุนทรภู่ กวีเอกของโลก.  (2557).  เข้าถึงได้จาก https://www.dmc.tv/pages//26-มิถุยายน-วันสุนทรภู่กวีเอกของโลก.html
  • ผลงานสุนทรภู่.  (2557).  เข้าถึงได้จาก  https://nattapitcha95.wordpress.com/ผลงานท่านสุนทรภู่/

ห้องสมุด เกียรติบัตร ออนไลน์ สุนทรภู่

ขอเชิญ ร่วมกิจกรรมตอบปัญหา เนื่องในวันสุนทรภู่

คลิกร่วมกิจกรรม

วันสุนทรภู่